เชื่อว่ามีหลาย ๆ คนอาจเผลอเรียกยาฆ่าเชื้อเป็นยาแก้อักเสบบ้าง หรือยาแก้อักเสบเป็นยาฆ่าเชื้อบ้าง ซึ่งความเป็นจริงแล้วยาแก้อักเสบกับยาฆ่าเชื้อเป็นยาคนละกลุ่มกัน ทั้งองค์ประกอบของยาและการใช้งานก็แตกต่างกันโดยสิ้นเชิง หากใช้งานผิดประเภทอาจเกิดผลข้างเคียงอ
ยาเบาหวานแต่ละกลุ่มมีอะไรบ้าง ผลข้างเคียง วิธีรับมือภาวะน้ำตาลต่ำ
29/10/2023
Disclaimer: ข้อมูลในบทความนี้เป็นเพียงการให้ข้อมูลทั่วไป ไม่สามารถทดแทนการให้คำแนะนำจากบุคลากรทางการแพทย์ได้ โปรดปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนการใช้ยาทุกครั้ง
“ยาเบาหวาน” หรือยารักษาโรคเบาหวาน คือ ยาที่ช่วยลดระดับน้ำตาลในเลือด เพื่อให้ผู้ที่เป็นโรคเบาหวานสามารถควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดได้และลดความสี่ยงการเกิดโรคแทรกซ้อนในอนาคต ยาเบาหวานมีทั้งรูปแบบยารับประทานและรูปแบบยาฉีด โดยแพทย์จะพิจารณาเลือกใช้ยาจากระดับน้ำตาลในเลือด อายุของผู้ป่วย และโรคประจำตัว เป็นต้น นอกจากนี้ผู้ป่วยควรตรวจเช็คเบาหวานด้วยตัวเองเป็นประจำควบคู่ด้วยเพื่อผลการรักษาที่ดีขึ้น
สารบัญบทความ
เบาหวาน คือ
โรคเบาหวาน คือ ภาวะที่ร่างกายมีระดับน้ำตาลในกระแสเลือดสูงผิดปกติเป็นระยะเวลานาน ซึ่งเกิดจากการที่ร่างกายไม่สามารถสร้างฮอร์โมนอินซูลิน หรือมีการตอบสนองต่อฮอร์โมนอินซูลินลดลง ซึ่งฮอร์โมนอินซูลินนั้นทำหน้าที่ควบคุมระดับน้ำตาลในกระแสเลือด โดยการนำน้ำตาลจากกระแสเลือดเข้าสู่เซลล์อวัยวะต่าง ๆ ของร่างกาย ดังนั้นเมื่อฮอร์โมนอินซูลินไม่เพียงพอหรือไม่สามารถทำหน้าที่ได้ตามปกติ จะทำให้ในกระแสเลือดมีระดับน้ำตาลที่สูงมากขึ้น
ประเภทยาเบาหวาน
ยาเบาหวานแบบฉีด
ยาเบาหวานรูปแบบฉีด ส่วนใหญ่จะใช้ฉีดเข้าใต้ผิวหนังเพื่อให้ตัวยาออกฤทธิ์ได้ตามระยะเวลาที่กำหนด กลุ่มตัวยาเบาหวานในรูปแบบยาฉีด ได้แก่
- ยาฉีดอินซูลิน มักจะบรรจุอยู่ในหลอดยาหรือปากกาสำหรับฉีดเข้าใต้ผิวหนัง เมื่อฉีดยาเข้าสู่ร่างกายแล้ว ยาจะไปเพิ่มระดับฮอร์โมนอินซูลินในกระแสเลือด ส่งผลให้ระดับน้ำตาลในเลือดลดลง ยาเบาหวานแบบฉีดอินซูลินมีทั้งรูปแบบสารละลายใสและสารละลายขุ่นขึ้นกับชนิดและระยะเวลาการออกฤทธิ์ นอกจากนี้ยาฉีดอินซูลินยังมีทั้งรูปแบบยาเดี่ยว เช่น Humulin R ®, Humulin N ®, Novorapid ®, Insulatard ® เป็นต้น และรูปแบบผสม เช่น Mixtard ®, Novomix ® เป็นต้น
- ยาฉีดที่ไม่ใช่อินซูลิน แต่จะอยู่ในรูปแบบสารละลายสำหรับฉีดใต้ผิวหนังเช่นเดียวกัน ตัวยาจะอยู่ในกลุ่มฮอร์โมน GLP-1 (GLP-1 receptor agonist) ออกฤทธิ์กระตุ้นให้ร่างกายสร้างฮอร์โมนอินซูลินในร่างกาย ลดภาวะต้านอินซูลิน และลดความอยากอาหาร นอกจากจะช่วยควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดแล้ว ยาเบาหวานแบบฉีดกลุ่มนี้ยังมีประโยชน์ในการช่วยลดน้ำหนักด้วย เช่น Semaglutide (Ozempic ®, Rybelsus ®), Dulaglutide (Trulicity ®) เป็นต้น
- ยาฉีดผสมระหว่าง อินซูลินออกฤทธิ์ยาว และ ฮอร์โมน GLP-1 เช่น Insulin degludec + ยาฉีดลดน้ำหนัก หรือที่เรียกกันว่าปากกาลดน้ำหนัก (Xultophy ®)
ยาเบาหวานแบบรับประทาน
ยาเบาหวานรูปแบบรับประทาน มักจะเป็นกลุ่มยาที่แพทย์เลือกใช้รักษาผู้ป่วยเบาหวานเป็นอันดับแรก เนื่องจากสะดวกต่อผู้ป่วย ผู้ป่วยมักให้ความร่วมมือในการรักษาดีซึ่งทำให้ได้ผลการรักษาที่ได้ประสิทธิภาพตามมา ยาเบาหวานรูปแบบรับประทาน ได้แก่
- กลุ่ม Biguanide ได้แก่ กลุ่มยาที่ลดภาวะดื้ออินซูลิน (เช่น Siamformet ®, Miformin ®, etc.) เป็นยาที่ใช้ในการรักษาโรคเบาหวานมาเป็นระยะเวลานาน เนื่องจากมีประสิทธิภาพ ปลอดภัย และราคาไม่แพง สามารถใช้ได้ในหญิงตั้งครรภ์ โดยยาเบาหวานตัวนี้จะช่วยให้ร่างกายตอบสนองต่อฮอร์โมนอินซูลินได้ดีขึ้น และยังลดการสร้างน้ำตาลที่ตับ
- กลุ่ม Sulfonylureas ได้แก่ ยาที่กระตุ้นการหลั่งอินซูลิน (เช่น Minidiab ®, Dipazide ®, Glygen ®), Glibenclamide (เช่น Benclamide® Diabenol ®), Gliclazide (เช่น Diamicron ®, Glucozide ®, Glizid-M ®), Glimepiride (เช่น Diaglip ®, Gliparil ®) ยาเบาหวานกลุ่มนี้จะเพิ่มการสร้างฮอร์โมนอินซูลินจากตับอ่อน ทำให้ระดับน้ำตาลลดลงทันทีหลังจากรับประทานยา ดังนั้นควรรับประทานก่อนอาหารไม่เกิน 30 นาที เพื่อให้ยาออกฤทธิ์ลดระดับน้ำตาลหลังรับประทานอาหารได้อย่างมีประสิทธิภาพ
- กลุ่ม Non-Sulfonylureas ได้แก่ Rapaglinide (เช่น Novonorm ®), Mitiglinide (เช่น Glufast ®) ยาเบาหวานกลุ่มนี้จะเพิ่มการสร้างฮอร์โมนอินซูลินจากตับอ่อนได้เช่นเดียวกับยากลุ่ม Sulfonylureas แต่แนะนำให้รับประทานยานี้ก่อนอาหารทันที เนื่องจากยาออกฤทธิ์ได้ค่อนข้างเร็ว
- กลุ่ม Thiazolidinediones เช่น Actos ®, Gitazone ®, Piozone ®, Utmos ® ตัวยาจะช่วยควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดโดยการเพิ่มการตอบสนองต่อฮอร์โมนอินซูลิน
- กลุ่ม DPP-4 Inhibitors เช่น Vildagliptin (เช่น Dayvul 50 ®, Galvus ®), Alogliptin (เช่น Nesina ®) ยาเบาหวานกลุ่มนี้จะช่วยเพิ่มการสร้างฮอร์โมนอินซูลินในร่างกาย เพิ่มความไวต่ออินซูลิน และลดความอยากอาหารได้
- กลุ่ม SGLT-2 Inhibitors เช่น Canaglifloxin (เช่น Invokana ®), Dapagliflozin (เช่น Foxiga ®), Empagliflozin (เช่น Jardiance ®) ยาเบาหวานกลุ่มนี้จะช่วยเพิ่มการกำจัดน้ำตาลออกทางปัสสาวะมาก นอกจากนี้ยังมีประโยชน์ในการช่วยลดโอกาสการเกิดโรคหัวใจและหลอดเลือด และลดการเกิดภาวะแทรกซ้อนที่ไตได้
- กลุ่ม GLP-1 Receptor Agonist เช่น Semaglutide (Rybelsus ®) ตัวยาจะออกฤทธิ์กระตุ้นให้ร่างกายสร้างฮอร์โมนอินซูลินในร่างกาย ลดภาวะต้านอินซูลิน และลดความอยากอาหารได้เช่นเดียวกับยาในรูปแบบฉีด
ผลข้างเคียงยาเบาหวาน
ผลข้างเคียงจากยาเบาหวานที่อาจพบได้บ่อย ได้แก่
- ภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำ
- น้ำหนักตัวเปลี่ยนแปลง
- คลื่นไส้ อาเจียน
- ถ่ายเหลว
- ไม่สบายท้อง
- ท้องอืด
- เบื่ออาหาร
- เวียนศีรษะ
- ปวดศีรษะ
- ติดเชื้อในทางเดินปัสสาวะง่ายขึ้น โดยเฉพาะผู้ที่ใช้ยากลุ่ม SGLT-2 inhibitors ดังนั้นผู้ป่วยไม่ควรกลั้นปัสสาวะและควรรักษาความสะอาดหลังขับถ่ายเสร็จ
- ภาวะบวมน้ำ ขาบวม น้ำหนักตัวเพิ่มขึ้น สามารถพบได้ในผู้ที่ใช้ยา Pioglitazone
คำแนะนำการใช้ยาเบาหวาน
ภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำ เป็นผลข้างเคียงที่พบได้บ่อยในผู้ที่ใช้ยาเบาหวาน อาการที่พบได้เมื่อเกิดภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำ ได้แก่ หน้ามืด เวียนศีรษะ มือสั่น ใจสั่น เหงื่อออกมาก ตาพร่า หากผู้ป่วยเกิดอาการเหล่านี้ควรดูแลตัวเองเบื้องต้นด้วยการอมลูกอม 3 เม็ด หรือดื่มน้ำหวาน (ชงน้ำหวานเข้มข้น 2 ช้อนโต๊ะกับน้ำ 120 ซีซี) หรือดื่มน้ำผลไม้ 1 กล่องเล็ก ผู้ป่วยเบาหวานอาจพกลูกอมติดตัว เพื่อที่จะสามารถแก้ไขภาวะน้ำตาลต่ำได้ทันท่วงที
เพื่อป้องกันการเกิดภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำ
- ควรรับประทานอาหารให้ตรงเวลาในปริมาณที่เหมาะสม ไม่ควรงดอาหาร
- หากรับประทานอาหารได้น้อยลงควรปรึกษาแพทย์
- ไม่ควรออกกำลังกายหักโหมหรือหนักเกินไป
- ไม่ควรซื้อสมุนไพรอาหารเสริมเพื่อลดน้ำตาลมารับประทานเอง
- ควรปฏิบัติตามคำแนะนำของแพทย์ ไม่ควรปรับขนาดยาเอง
หากเกิดอาการผิดปกติหรือเกิดผื่นขึ้นตามร่างกาย หน้าบวม ตาบวม หรืออาการที่สงสัยว่าแพ้ยาให้หยุดยาและรีบปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกร
วิธีดูแลตัวเองควบคู่กับการใช้ยาเบาหวาน
ผู้ป่วยโรคเบาหวานควรควบคุมอาหารโดยใช้หลักการ “อาหารแลกเปลี่ยน” คือจัดกลุ่มอาหารโดยยึดปริมาณ คาร์โบไฮเดรต โปรตีน และไขมัน เป็นหลัก โดยอาหารในแต่ละหมวดจะให้พลังงานและสารอาหารหลักดังกล่าวในปริมาณที่ใกล้เคียงกัน จึงสามารถนำอาหารภายในหมวดเดียวกันมาแลกเปลี่ยนกันได้อย่างต่อเนื่องเพื่อให้ได้พลังงานเพียงพอในแต่ละวัน
นอกจากนี้ผู้ป่วยควรออกกำลังกายสม่ำเสมอครั้งละ 30 นาที สัปดาห์ละ 5 ครั้ง ควบคู่กับการใช้ยาเบาหวานจะช่วยให้สามารถควบคุมระดับน้ำตาลและลดการเกิดภาวะแทรกซ้อนได้ และควรระวังการเกิดบาดแผลโดยเฉพาะบริเวณเท้า ควรสวมรองเท้าที่ไม่แข็งและไม่รัดจนเกินไป หมั่นดูแลความสะอาดและคอยสังเกตว่ามีบาดแผลเกิดขึ้นหรือไม่ หากเกิดบาดแผลควรรีบรักษาเพื่อไม่ให้แผลเกิดการติดเชื้อ สำหรับผู้ที่ยังไม่เป็นโรคเบาหวานแต่มีความเสี่ยง ควรสังเกตอาการด้วยตนเอง หากเกิดอาการปัสสาวะบ่อย หิวบ่อย น้ำหนักลด คอแห้งหิวน้ำบ่อย ควรปรึกษาแพทย์เพื่อตรวจคัดกรองเบาหวานเพิ่มเติม
คำถามพบบ่อย
1.ยาเบาหวานห้ามรับประทานร่วมกับอาหารหรือยาอะไรบ้าง?
โดยทั่วไปสามารถรับประทานยาเบาหวานร่วมกับอาหารหรือยาอื่น ๆ ได้ ไม่มีข้อห้ามในการใช้ยาเบาหวานร่วมกับยาหรือาหารอื่น ๆ แต่ควรระวังการรับประทานยาเบาหวานร่วมกับยาที่มีอาจมีผลต่อการดูดซึมยาอื่น เช่น ยาลดไขมัน
2. ยาเบาหวานควรรับประทานทานเวลาไหนดี?
หากเป็นยาเบาหวานที่ต้องรับประทานก่อนอาหาร ควรรับประทานก่อนอาหารประมาณ 30 นาที เพื่อให้ยาสามารถออกฤทธิ์ลดระดับน้ำตาลหลังรับประทานอาหารได้ เมื่อรับประทานยาก่อนอาหารแล้วควรรับประทานอาหารตามเวลาที่แนะนำเพื่อป้องกันการเกิดภาวะน้ำตาลต่ำ สำหรับยาเบาหวานรุ่นใหม่ เช่น Rapaglinide (Novonorm) สามารถรับประทานก่อนอาหารทันทีได้ แต่สำหรับยาเบาหวาน Semaglutide (Rybelsus) จะแนะนำให้รับประทานก่อนอาหารอย่างน้อย 30 นาที และดื่มน้ำตามไม่เกิน 120 ซีซี หากเป็นยาเบาหวานที่รับประทานหลังอาหาร สามารถรับประทานยาหลังอาหารได้ทันที
3. ยาเบาหวานมีผลต่อไตหรือไม่?
ยาเบาหวานไม่มีผลต่อไต ไม่ทำให้ไตเสื่อม แต่มียาเบาหวานบางกลุ่มที่ต้องมีการปรับขนาดยาให้เหมาะสมกับการทำงานของไต ดังนั้นในผู้ที่มีการทำงานของไตลดลงควรแจ้งแพทย์หรือเภสัชกรทุกครั้ง
4. สตรีตั้งครรภ์ควรรับประทานยาเบาหวานชนิดใด?
ยาเบาหวานที่มีข้อมูลความปลอดภัยในผู้ป่วยเบาหวานที่ตั้งครรภ์ ได้แก่ กลุ่มยาที่ลดภาวะดื้ออินซูลิน และยากลุ่ม Insulin ดังนั้นหากผู้ป่วยตั้งครรภ์ควรแจ้งให้แพทย์ที่ดูแลทราบเพื่อให้แพทย์พิจารณาการรักษาที่เหมาะสม
5. สามารถซื้อยาเบาหวานรับประทานเองได้หรือไม่?
ก่อนการเริ่มรักษาโรคเบาหวานด้วยยา เริ่มแรกผู้ป่วยควรพบแพทย์เพื่อตรวจระดับน้ำตาลและค่าต่าง ๆ เพื่อให้แพทย์วินิจฉัยโรคและจ่ายยาที่ผู้ป่วยควรได้รับ เมื่อผู้ป่วยเริ่มการรักษาไปแล้วแต่ต้องการซื้อยาเพื่อรับประทานเองเพิ่มเติม สามารถซื้อยาได้กับเภสัชกร โดยแจ้งชื่อยา จำนวน และมิลลิกรัมที่รับประทาน อย่างไรก็ตามควรแจ้งให้แพทย์ทราบและพบแพทย์ตามนัดอยู่เสมอ
สรุปเรื่องยาเบาหวาน
ยาเบาหวานมีหลายประเภทและหลายกลุ่มซึ่งเหมาะสมกับแต่ละบุคคลไม่เหมือนกัน การใช้ยาเบาหวานควรปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนรับประทานเท่านั้น ไม่ควรซื้อยาสมุนไพรหรือยาที่ไม่ผ่านการรับรองมารับประทานเอง นอกจากนี้ควรเฝ้าระวังภาวะแทรกซ้อน และดูแลร่างกายให้แข็งแรงอยู่เสมอ
Content powered by BeDee Expert
ภญ. ชลนิภา เอี่ยมธนาภรณ์
เภสัชกร
- National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases (2023, April). What Is Diabetes?. National Institutes of Health.https://www.niddk.nih.gov/health-information/diabetes/overview/what-is-diabetes
- InformedHealth.org (2020, October 22). edication for type 2 diabetes. Institute for Quality and Efficiency in Health Care (IQWiG); 2006-. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK279506/
- Diabetes Australia administers the National Diabetes Services Scheme (NDSS). Medicines for your diabetes. an initiative of the Australian Government.https://www.diabetesaustralia.com.au/managing-diabetes/medicines/
- Medlineplus.org (October, 2019). Human Insulin Injection. The American Society of Health-System Pharmacists.https://medlineplus.gov/druginfo/meds/a682611.html#:~:text=Human%20insulin%20comes%20as%20a,of%20insulin%20may%20be%20needed.
- Mayo clinic staff. (2022, October 29). Diabetes treatment: Medications for type 2 diabetes. Mayo clinic. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/type-2-diabetes/in-depth/diabetes-treatment/art-20051004
ซื้อยาเบาหวานที่ไหนดี
ปรึกษาและซื้อยาเบาหวานกับเภสัชกรที่ BeDee ได้ทุกวัน มั่นใจคุณภาพยา สะดวก ไม่ต้องเดินทาง แอปพลิเคชัน BeDee มีทีมแพทย์ผู้เชี่ยวชาญหลากหลายสาขาและเภสัชกรมากประสบการณ์จากเครือ BDMS พร้อมให้คำปรึกษาและจัดส่งยาถึงมือทุกวัน สอบถามเพิ่มเติม Line Official : @BeDeebyBDMS
