เมื่อพูดถึงอาการ ปวดท้องเมนส์ หรือ ปวดท้องประจำเดือนแล้ว เรียกได้ว่าเป็นปัญหาใหญ่ของผู้หญิงจำนวนมากที่ต้องเผชิญทุกเดือนเลยทีเดียว บางรายอาจจะมีอาการปวดเพียงเล็กน้อยหรือไม่มีเลย บางคนปวดรุนแรงจนถึงขั้นเป็นลม ต้องเข้าโรงพยาบาล ซึ่งอาจเป็นสัญญาณเตือนถึง
“วัยทองยังแซ่บ” รวมวิธีรับมืออาการและการรักษาช่วงหมดประจำเดือน
18/11/2023
อาการวัยหมดประจำเดือน หรือ อาการวัยทองในผู้หญิง เป็นภาวะที่เกิดขึ้นกับผู้หญิงทุกคน ซึ่งแต่ละคนอาจมีอาการและความรุนแรงมากน้อยแตกต่างกันไป หลายคนเมื่อใกล้เข้าสู่วัยทองมักมีความกังวลเนื่องจากได้ยินเรื่องความเปลี่ยนของร่างกายในช่วงนี้มามาก มาทำความเข้าใจอาการวัยทองพร้อมวิธีการรับมือและเตรียมตัวให้เข้าสู่วัยทองอย่างไร้ความกังวลกันเลย
สารบัญบทความ
วัยทอง (Menopause) คืออะไร?
“วัยทอง” (Menopause) คือ ช่วงวัยที่มีการเปลี่ยนแปลงของร่างกายในเพศหญิง กล่าวคือ ภาวะที่รังไข่หยุดผลิตไข่ทำให้ร่างกายขาดฮอร์โมนเอสโตรเจนและโปรเจสเตอโรน ทำให้ไม่มีประจำเดือน โดยทั่วไปอาการวัยทองมักพบได้ในผู้หญิงอายุช่วง 45-55 ปี สัญญาณเตือนก่อนเข้าสู่ช่วงวัยทองที่สังเกตได้คือ ประจำเดือนมาคลาดเคลื่อน หรือมีประจำเดือนกระปริบกะปรอย ประจำเดือนขาด 1 ปี แล้วกลับมามีประจำเดือนอีกครั้งก่อนที่ประจำเดือนจะหมดถาวร ไม่ใช่แค่ด้านร่างกายเท่านั้น แต่อาการวัยทองยังส่งผลทางด้านจิตใจอีกด้วย บางรายอาจรุนแรงถึงขั้นเป็นโรคซึมเศร้า ต้องปรึกษาจิตแพทย์ซึ่งแพทย์อาจพิจารณาให้ฮอร์โมนทดแทนหรือยาอื่น ๆ ในการรักษาภาวะวัยทอง
สาเหตุของวัยทอง
สาเหตุของการเข้าสู่วัยทองมีดังนี้
- รังไข่ผลิตฮอร์โมนน้อยลงจนหยุดสร้างฮอร์โมน กรณีที่พบว่าคนในครอบครัวมีประวัติการหมดประจำเดือนเร็วอาจทำให้เกิดภาวะวัยทองเร็วขึ้นได้เช่นกัน
- การผ่าตัดเอารังไข่ออก การรักษาด้วยเคมีบำบัดหรือรังสีซึ่งทำให้ระดับฮอร์โมนเอสโตรเจนลดลง
- ความผิดปกติของโครโมโซม X
- การสูบบุหรี่
อาการวัยทอง
อาการวัยทองในบางรายอาจไม่รุนแรงและไม่รบกวนการใช้ชีวิตประจำวัน แต่เมื่อไหร่ที่อาการวัยทองเริ่มรุนแรงมากขึ้นจนรบกวน ควรพบแพทย์เพื่อรับคำแนะนำและรักษาเพิ่มเติม
อาการวัยทองที่ควรพบแพทย์
- อารมณ์แปรปรวน หงุดหงิดง่าย
อาการของวัยทองอย่างหนึ่งที่สังเกตได้ง่าย ๆ คืออารมณ์แปรปรวน หงุดหงิดไม่มีสาเหตุ น้อยใจคนในครอบครัว โดยที่ไม่สามารถควบคุมอารมณ์นั้นได้ซึ่งสาเหตุเนื่องมาจากฮอร์โมนที่ลดลง ส่วนใหญ่แล้วผู้ป่วยมักไม่รู้ตัว บางรายอาจรุนแรงจนถึงขั้นเป็นโรคซึมเศร้า โรคเครียด และ โรควิตกกังวลได้เช่นกัน
- นอนไม่หลับ
เมื่อเข้าสู่ช่วงวัยทอง ผู้ป่วยส่วนมากมักมีอาการนอนไม่หลับ ซึ่งเป็นผลเนื่องมาจากอาการทางจิตใจและอารมณ์ มีความรู้สึกวิตกกังวล หงุดหงิด คิดมากเกี่ยวกับความเปลี่ยนแปลงทางร่างกาย หรือบางรายอาจมีอาการร้อนวูบวาบในร่างกายผู้หญิง ปวดเมื่อยตามร่างกาย เหงื่อออกจนทำให้นอนไม่หลับ
- ปัสสาวะเล็ด
ปัสสาวะเล็ด เป็นปัญหาหนึ่งที่พบได้เมื่อเข้าสู่ช่วงวัยทองเช่นกัน สาเหตุเกิดจากการหย่อนยานของกล้ามเนื้ออุ้งเชิงกราน กล้ามเนื้อหูรูดบริเวณท่อปัสสาวะอ่อนแอ ทำให้เกิดการอักเสบ ส่งผลให้เกิดอาการปัสสาวะเล็ด ปัสสาวะติดขัด ปัสสาวะบ่อย
- ร้อนวูบวาบ
อาการร้อนวูบวาบในร่างกายผู้หญิงเป็นอาการที่พบได้บ่อยในช่วงวัยทองหลายคนมักมีอาการเหงื่อออก โดยเฉพาะช่วงกลางคืนเนื่องจากการเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมน มักรู้สึกร้อนบริเวณลำคอ หน้าอก ศีรษะ ใจเต้นเร็ว หงุดหงิด ซึ่งอาจทำให้นอนไม่หลับได้ บางรายอาจมีอาการเพียงแค่ไม่กี่นาที หรืออาจยาวนานกว่านั้น
- ผิวหนังแห้ง เหี่ยวย่น
การขาดฮอร์โมนเอสโตรเจนในช่วงวัยทองทำให้ร่างกายขาดคอลลาเจนถึงร้อยละ 30 ในช่วง 10 ปีแรก ส่งผลให้ผิวหนังเหี่ยวย่น ผิวหนังบางลง ผิวแห้ง ผิวคัน เล็บเปราะ ผมบาง เกิดริ้วรอยได้ง่ายและชัดเจนมากขึ้น
- ความต้องการทางเพศลดลง
เมื่อร่างกายเข้าสู่ช่วงวัยทองและขาดฮอร์โมนเอสโตรเจนทำให้ผิวหนังและขนบริเวณอวัยวะเพศบางลง ช่องคลอดแห้ง ส่งผลให้เกิดอาการแห้ง ระคายเคืองและคันช่องคลอดได้ง่าย มีความต้องการทางเพศลดลงรวมถึงเจ็บเวลามีเพศสัมพันธ์
โรคที่พบบ่อยช่วงวัยทอง
- ปัสสาวะเล็ด
อาการหนึ่งที่พบได้บ่อยเมื่อร่างกายเข้าสู่ช่วงวัยทองคืออาการ “ปัสสาวะเล็ด” ซึ่งเกิดจากความผิดปกติของระบบประสาทหรือกล้ามเนื้อของกระเพาะปัสสาวะ ท่อปัสสาวะ และความอ่อนแอของอุ้งเชิงกราน ทำให้เกิดอาการปัสสาวะไหลเล็ดออกมาขณะไอ จาม หัวเราะ หรือยกของหนัก เนื่องจากผู้ป่วยไม่สามารถควบคุมกระเพาะปัสสาวะได้จึงทำให้ปัสสาวะเล็ดออกมาโดยไม่ตั้งใจ อาการปัสสาวะเล็ดเกิดได้กับทุกเพศ ตั้งแต่วัยทำงานจนถึงวัยทอง เมื่อเกิดอาการปัสสาวะเล็ดบ่อย อาจรู้สึกไม่มั่นใจ และกระทบต่อการใช้ชีวิตประจำวันได้
2. โรคทางจิตเวช
โรคทางจิตเวชที่พบได้บ่อยในช่วงวัยทอง เช่น โรคซึมเศร้า วิตกกังวล นอนไม่หลับ ไม่มีสมาธิ เป็นต้น ปัญหาเหล่านี้อาจต้องอาศัยการปรับตัวและการปรับความเข้าใจกับสมาชิกในครอบครัวหรือคนรอบข้าง หากอาการรุนแรงสามารถปรึกษาจิตแพทย์เพิ่มเติมได้
3. โรคหัวใจและหลอดเลือด
ผลจากการขาดฮอร์โมนเอสโตรเจนทำให้ไขมัน LDL หรือไขมันเลวเพิ่มขึ้น และไขมันดี หรือ HDL ลดลง ทำให้ไขมันเกาะที่ผนังหลอดเลือดมากขึ้น จึงทำให้เสี่ยงต่อโรคหัวใจและหลอดเลือด นอกจากนี้ปัจจัยอื่น ๆ อย่างการมีค่าความดันโลหิตสูง โรคอ้วน การสูบบุหรี่ มีความเครียดหรือมีคอเลสเตอรอลสูงยังเป็นตัวเพิ่มความเสี่ยงโรคหัวใจและหลอดเลือดด้วยเช่นกัน
อ่านเพิ่มเติม : ค่าความดันคืออะไร? มีวิธีวัดค่าความดันอย่างไร?
4. โรคกระดูกพรุน
อาการหนึ่งที่พบได้บ่อยในวัยทองคือภาวะกระดูกพรุน กระดูกเปราะบางและแตกหักได้ง่าย สาเหตุมาจากความเสื่อมของร่างกาย พบว่าในช่วง 5 ปีแรกของวัยหมดประจำเดือนร่างกายจะสูญเสียมวลกระดูกมากถึงร้อยละ 20
วัยทองรักษาอย่างไร?
ในกรณีที่อาการวัยทองรบกวนการใช้ชีวิตประจำวันเป็นอย่างมากแพทย์อาจพิจารณารักษาด้วยวิธีดังนี้
- การให้ฮอร์โมนเพศหญิงทดแทน (Hormone Replacement Therapy: HRT) ใช้รักษาในผู้ที่มีอาการวัยทองรุนแรงและอยู่ในกลุ่มที่สามารถรักษาด้วยการรับฮอร์โมนได้
- รักษาด้วยยาที่ไม่ได้อยู่ในกลุ่มฮอร์โมนทดแทน (Non-Hormonal Treatment) เช่น ยารักษากลุ่มโรคซึมเศร้า
- รับประทานวิตามินเสริมตามอาการ เช่น รับประทานวิตามินอี วิตามินซี หรือคอลลาเจน ในผู้ที่มีปัญหาและความกังวลด้านผิวพรรณ ริ้วรอย
วิธีดูแลสุขภาพและการเตรียมพร้อมเมื่อเข้าสู่วัยทอง
สตรีที่อยู่ในช่วงใกล้เข้าสู่วัยทองสามารถดูแลสุขภาพตัวเองได้ดังนี้
- หลีกเลี่ยงการดื่มแอลกอฮอล์และสูบบุหรี่
- รับประทานอาหารให้ครบ 5 หมู่ โดยเน้นการรับประทานกากใย ผัก ผลไม้ ธัญพืช แป้งไม่ขัดสีเพื่อช่วยในการขับถ่าย นอกจากนี้ยังควรเน้นรับประทานอาหารที่มีแคลเซียมสูง เช่น นม ปลาตัวเล็ก ถั่วเหลือง เต้าหู้ งาดำ ผักใบเขียว เลี่ยงการรับประทานเนื้อสัตว์และอาหารที่ให้ไขมันสูง ควรรับประทานเนื้อปลาแทนเนื้อหมูหรือไก่
- พักผ่อนให้เพียงพอ ควรเข้านอนไม่เกิน 22.00 น. เพื่อให้ร่างกายซ่อมแซมร่างกายอย่างมีประสิทธิภาพ
- ออกกำลังกาย ครั้งละ 20-30 นาที สัปดาห์ละ 3-5 วัน การออกกำลังกายที่เหมาะกับช่วงวัยทอง เช่น การเดิน เต้นแอโรบิก รำมวยจีน รำไม้พลอง หรือโยคะ เป็นต้น
- หลีกเลี่ยงความเครียด ความวิตกกังวล พยายามหากิจกรรมที่ทำแล้วผ่อนคลาย มีความสุข
- ควรพบแพทย์เพื่อตรวจสุขภาพเป็นประจำทุกปี อาทิ ตรวจเต้านม ตรวจภายในและตรวจมะเร็งปากมดลูก การตรวจแมมโมแกรม การตรวจวัดความหนาแน่นของมวลกระดูก ซึ่งการตรวจในแต่ละบุคคลอาจเป็นไปตามข้อบ่งชี้จากการพิจารณาของแพทย์
คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับวัยทอง
1. วัยทองรักษาได้หรือไม่?
อาการวัยทองสามารถรักษาได้ โดยแพทย์อาจพิจารณารักษาด้วยการให้ฮอร์โมนทดแทนหรือยากลุ่มอื่น ๆ ที่ไม่ใช่ฮอร์โมนตามอาการ ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับร่างกายแต่อาการของแต่ละบุคคลด้วย
2. อายุเท่าไหร่ถึงเข้าสู่วัยทอง?
โดยทั่วไปแล้วสตรีที่เข้าสู่ช่วงวัยหมดประจำเดือนหรือ “วัยทอง” คือผู้ที่ประจำเดือนหมดหรือไม่มาต่อเนื่องครบ 1 ปี สามารถพบได้ในผู้หญิงช่วงอายุตั้งแต่ 45-55 ปี นอกจากนี้ผู้หญิงที่มีความจำเป็นต้องรับการผ่าตัดรังไข่ทั้ง 2 ข้างออกก่อนที่จะหมดประจำเดือนก็จัดอยู่ในกลุ่มสตรีที่หมดประจำเดือนแล้วเช่นกัน
3. วัยทองทำให้เป็นซึมเศร้าได้หรือไม่?
เมื่อเข้าสู่ช่วงวัยทองอาจทำให้เสี่ยงต่อการเป็นโรคซึมเศร้าและโรคทางจิตเวชอื่น ๆ ได้ เนื่องจากปริมาณฮอร์โมนที่ลดลง หากพบว่ามีอาการดังกล่าวแนะนำให้ปรึกษาจิตแพทย์หรือแพทย์เฉพาะทางเพิ่มเติม
4. ผู้ชายเป็นวัยทองได้หรือไม่?
ถึงแม้ว่ากลไกร่างกายเพศชายจะไม่มีประจำเดือนหรือระบบสืบพันธุ์เช่นเดียวกับเพศหญิง แต่ผู้ชายสามารถเข้าสู่ช่วงวัยทองได้เช่นเดียวกับผู้หญิงเนื่องจากระดับฮอร์โมนเพศชายเทสโทสเตอโรน (Testosterone) ที่ลดลงตามวัย เราเรียกอาการวัยทองในเพศชายว่า “แอนโดรพอส” (Andropause)
สรุปเรื่องวัยทอง
เมื่อผู้หญิงทุกคนก้าวเข้าสู่ช่วงวัยทอง อาการที่เกิดขึ้นอาจจะมีความรุนแรงต่างกันไป การที่เรามีความรู้ ทำความเข้าใจอาการที่อาจเกิดขึ้น พร้อมวิธีรับมือจะช่วยให้รับมือกับช่วงวัยทองได้อย่างเข้าใจ ดังนั้น ไม่ควรเครียด วิตกกังวลมากเกินไป หากมีปัญหาที่ส่งผลต่อความสัมพันธ์กับคนในครอบครัวหรือมีอาการทางร่างกายรุนแรงควรปรึกษาแพทย์เพิ่มเติม เพื่อหาแนวทางการรักษาที่เหมาะสม
Content powered by BeDee Expert
ภญ.วุฒิรัต ธรรมวุฒิ
เภสัชกร
Menopause – Symptoms and causes – Mayo Clinic. (2023, May 25). Mayo Clinic. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/menopause/symptoms-causes/syc-20353397
What is menopause? (n.d.). National Institute on Aging. https://www.nia.nih.gov/health/what-menopause
หากกังวลเรื่องวัยทอง ควรปรึกษาแพทย์
กังวลเรื่องอาการวัยทอง มีปัญหาเรื่องความสัมพันธ์กับคนรอบข้าง รับมือและจัดการกับอาการที่เกิดขึ้นไม่ได้หรืออยากขอคำแนะนำเพิ่มเติม ปรึกษาหมอออนไลน์หรือปรึกษาเภสัชกร ที่แอป BeDee ได้ทุกวัน เรามีแพทย์และเภสัชกรพร้อมให้คำปรึกษา เลือกปรึกษาตามเวลาที่คุณสะดวก เป็นส่วนตัว ไม่ต้องเดินทาง สอบถามเพิ่มเติม Line Official : @BeDeebyBDMS
