ฮอร์โมน

Disclaimer: ข้อมูลในบทความนี้เป็นเพียงการให้ข้อมูลทั่วไป ไม่สามารถทดแทนการให้คำแนะนำจากบุคลากรทางการแพทย์ได้ โปรดปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนการใช้ยาทุกครั้ง

Key Takeaways

  • ฮอร์โมนคือสารเคมีชนิดหนึ่งที่ร่างกายสร้างขึ้นเพื่อควบคุมการทำงานต่าง ๆ ของร่างกาย โดยจะถูกหลั่งออกมาจากต่อมไร้ท่อ
  • เป็นสารเคมีมีบทบาทสำคัญต่อการเจริญเติบโต การเผาผลาญ ระบบสืบพันธุ์ และอารมณ์
  • สามารถเลือกซื้อแพ็กเกจตรวจวัดระดับฮอร์โมนราคาพิเศษจากโรงพยาบาลในเครือ BDMS ได้ที่ Health Plaza
สารบัญบทความ

ฮอร์โมนคืออะไร สำคัญอย่างไรต่อร่างกาย?

ฮอร์โมน (Hormone) คือสารเคมีชนิดหนึ่งที่ร่างกายสร้างขึ้นเพื่อควบคุมการทำงานต่าง ๆ ของร่างกาย โดยจะถูกหลั่งออกมาจากต่อมไร้ท่อ (Endocrine Glands) แล้วเดินทางผ่านกระแสเลือดไปยังอวัยวะเป้าหมาย เพื่อกระตุ้นหรือควบคุมการทำงาน ตัวอย่างฮอร์โมนในร่างกายที่สำคัญ เช่น อินซูลิน (Insulin), เอสโตรเจน (Estrogen), ฮอร์โมนเทสโทสเตอโรน (Testosterone), ฮอร์โมน โปรเจสเตอโรน (Progesterone)


BeDee Tips: เทคฮอร์โมน อย่างไรให้ปลอดภัย อ่านเลย

แหล่งกำเนิดฮอร์โมนมาจากอะไร?

แหล่งกำเนิดฮอร์โมน

ฮอร์โมนในร่างกายของเรานั้นถูกผลิตจาก “ต่อมไร้ท่อ” (Endocrine Glands) ซึ่งเป็นอวัยวะที่สร้างและหลั่งฮอร์โมนเข้าสู่กระแสเลือดโดยตรง เพื่อควบคุมการทำงานต่าง ๆ ของร่างกาย เช่น การเจริญเติบโต การเผาผลาญ ระบบสืบพันธุ์ และอารมณ์ แหล่งกำเนิดฮอร์โมนที่สำคัญในร่างกาย เช่น ต่อมใต้สมอง (Pituitary gland), ไฮโพทาลามัส (Hypothalamus), ต่อมไทรอยด์ (Thyroid gland), ต่อมหมวกไต (Adrenal glands) และตับอ่อน (Pancreas) เป็นต้น

ฮอร์โมนมีอะไรบ้าง แบ่งเป็นกี่ประเภท? 

ฮอร์โมนในร่างกายของเรานั้นมีมากมาย ควบคุมระบบต่าง ๆ ทั้งร่างกาย โดยทั่วไปแล้วสามารถแบ่งออกเป็น 2 ประเภท ดังนี้

แบ่งตามสารตั้งต้น

  1.  Peptide Hormones (ฮอร์โมนโปรตีน)
    เช่น อินซูลิน (Insulin), ADH, Oxytocin, โกรทฮอร์โมน (Growth hormone)

  2.  Steroid Hormones (ฮอร์โมนสเตียรอยด์)
    เช่น คอร์ติซอล (Cortisol), เอสโตรเจน (Estrogen), เทสโทสเตอโรน (Testosterone)

  3. Amino Acid–Derived Hormones (ฮอร์โมนจากกรดอะมิโน)
    เช่น ไทรอกซีน (Thyroxine หรือ T4), อะดรีนาลีน Adrenaline (Epinephrine)

แบ่งตามการทำงาน

  1. ฮอร์โมนควบคุมการเจริญเติบโตและพัฒนาการ
    • Growth Hormone กระตุ้นการเจริญเติบโตของร่างกาย
    • Thyroid Hormone ควบคุมระบบเผาผลาญและพัฒนาสมอง

  2. ฮอร์โมนเพศ
    • Testosterone ฮอร์โมนเพศชาย
    • Estrogen, Progesterone ฮอร์โมนเพศหญิง

  3. ฮอร์โมนควบคุมระดับน้ำตาลและพลังงาน
    • Insulin ลดระดับน้ำตาลในเลือด
    • Glucagon เพิ่มระดับน้ำตาลในเลือด
    • Cortisol เกี่ยวข้องกับความเครียดและพลังงาน

  4. ฮอร์โมนเกี่ยวกับระบบน้ำและแร่ธาตุ
    • Aldosterone ควบคุมสมดุลโซเดียมและโพแทสเซียม
    • Antidiuretic Hormone (ADH) ควบคุมการดูดซึมน้ำในไต

  5. ฮอร์โมนเกี่ยวกับความเครียดและอารมณ์
    • Adrenaline (Epinephrine) กระตุ้นร่างกายเมื่อเกิดความเครียด
    • Serotonin, Dopamine ส่งผลต่ออารมณ์ ความสุข และสมาธิ

ฮอร์โมนที่สำคัญในร่างกายมีอะไรบ้าง?

ฮอร์โมนที่สำคัญ

ฮอร์โมนเป็นสารเคมีที่สำคัญอย่างยิ่งต่อร่างกาย ส่งผลต่อการทำงานของอวัยวะต่าง ๆ ทั่วทั้งร่างกาย เปรียบเสมือน “สารสื่อสาร” ที่คอยควบคุมและประสานการทำงานของระบบต่าง ๆ ให้ทำงานอย่างมีประสิทธิภาพ ตัวอย่างฮอร์โมนที่มีความสำคัญต่อร่างกาย เช่น

  • อินซูลิน (Insulin) ช่วยลดระดับน้ำตาลในเลือด 
  • โกรทฮอร์โมน (Growth Hormone) กระตุ้นการเจริญเติบโตของร่างกายและกล้ามเนื้อ
  • คอร์ติซอล (Cortisol) ตอบสนองต่อความเครียด ควบคุมระดับน้ำตาลและความดัน
  • อะดรีนาลีน (Adrenaline) ทำให้ร่างกายพร้อมตอบสนองต่อสถานการณ์ฉุกเฉิน (Fight or flight)
  • เอสโตรเจน (Estrogen) ควบคุมรอบเดือนและลักษณะเพศหญิง
  • โปรเจสเตอโรน (Progesterone) ควบคุมการตั้งครรภ์และรอบเดือน
  • เทสโทสเตอโรน (Testosterone) ควบคุมลักษณะเพศชาย การสร้างกล้ามเนื้อ และความต้องการทางเพศ
  • เมลาโทนิน (Melatonin) ควบคุมวงจรการนอนหลับ

ปัจจัยที่ส่งผลต่อระดับฮอร์โมนในร่างกายมีอะไรบ้าง?

รูปแบบการใช้ชีวิต การพักผ่อน สุขภาพจิต และการรับประทานอาหารนั้นล้วนเป็นปัจจัยที่ส่งผลกระทบต่อระดับฮอร์โมนในร่างกายทั้งสิ้น โดยมีรายละเอียดดังนี้

 อายุ

ฮอร์โมนบางชนิด เช่น โกรทฮอร์โมน และฮอร์โมนเพศจะเปลี่ยนแปลงตามช่วงวัย หรือในกรณีวัยทอง วัยหมดประจำเดือนจะทำให้เอสโตรเจนลดลง และเทสโทสเตอโรนลดลงในเพศหญิงและเพศชาย

ความเครียด

ความเครียดเรื้อรังทำให้ระดับคอร์ติซอล (Cortisol) สูงขึ้น ซึ่งส่งผลต่อการนอน ระบบเผาผลาญ และภูมิคุ้มกัน

อาหาร

อาหารที่มีน้ำตาลสูง ไขมันทรานส์ หรือคาเฟอีนมากเกินไป และการขาดวิตามินบางชนิด ทำให้ฮอร์โมนขาดสมดุล

การนอนหลับ

การนอนหลับเป็นสิ่งสำคัญอย่างมาก การอดนอนหรือการพักผ่อนไม่เป็นเวลาส่งผลต่อการหลั่งเมลาโทนิน โกรทฮอร์โมน และอินซูลิน

กรรมพันธุ์

โรคทางต่อมไร้ท่อบางชนิด เช่น ไทรอยด์ เบาหวาน สามารถถ่ายทอดทางพันธุกรรมได้

หากฮอร์โมนไม่สมดุลจะส่งผลอะไรต่อร่างกาย?

ฮอร์โมนไม่สมดุล

เนื่องจากฮอร์โมนมีบทบาทสำคัญในการควบคุมการทำงานของอวัยวะต่าง ๆ เมื่อฮอร์โมนในร่างกายไม่สมดุล ไม่ว่าจะมากหรือน้อยเกินไปล้วนส่งผลกระทบต่อระบบต่าง ๆ ในร่างกาย อาการที่พบได้ เช่น

  • หงุดหงิดง่าย อารมณ์แปรปรวน
  • เสี่ยงต่อการเกิดโรคซึมเศร้า หรือโรควิตกกังวล
  • นอนไม่หลับ ตื่นกลางดึก อ่อนเพลีย
  • น้ำหนักเพิ่มหรือลดผิดปกติ
  • ระบบเผาผลาญแย่ลง
  • ผิวแห้ง สิวเรื้อรัง
  • ผมร่วง ผมบาง
  • ประจำเดือนมาไม่ปกติ
  • มีบุตรยาก
  • ร้อนวูบวาบ เหงื่อออกมากตอนกลางคืนในวัยทอง
  • ความต้องการทางเพศลดลง

วิธีปรับสมดุลฮอร์โมนในร่างกายควรทำอย่างไร?

โดยทั่วไปแล้ววิธีการปรับสมดุลฮอร์โมนในร่างกายนั้นคือการเน้นดูแลสุขภาพโดยรวมให้แข็งแรงทั้งร่างกายและจิตใจ ตัวอย่างวิธีที่เราสามารถดูแลระดับฮอร์โมนให้กลับมาปกติได้ เช่น 

ทานอาหารมีประโยชน์

  • เพิ่มไขมันดี เช่น อะโวคาโด ปลาแซลมอน ถั่วต่าง ๆ
  • ทานคาร์โบไฮเดรตเชิงซ้อน เช่น ข้าวกล้อง ธัญพืช แป้งไม่ขัดสี
  • หลีกเลี่ยงอาหารน้ำตาลสูง ไขมันทรานส์ และอาหารแปรรูป
  • รับประทานโปรตีนให้เพียงพอในแต่ละมื้อ

พักผ่อนให้เพียงพอและได้คุณภาพ

  • นอนหลับวันละ 7–9 ชั่วโมง
  • เข้านอนและตื่นนอนในช่วงเวลาเดิมทุกวัน 
  • ไม่ควรเล่นโทรศัพท์ก่อนนอนเนื่องจากแสงสีฟ้าจากหน้าจอจะรบกวนการนอนหลับ
  • การนอนหลับไม่เพียงพอและไม่ได้คุณภาพจะะส่งผลต่อฮอร์โมนคอร์ติซอล, อินซูลิน และฮอร์โมนเพศ

ลดความเครียด

  • ความเครียดเรื้อรังส่งผลให้คอร์ติซอลซึ่งเป็นฮอร์โมนความเครียดมีระดับสูงขึ้น ส่งผลกระทบต่อการนอน น้ำหนัก และภูมิคุ้มกัน
  • วิธีลดความเครียดคือการฝึกสมาธิ ฝึกโยคะ หรือการฝึกหายใจลึก

ออกกำลังกายสม่ำเสมอ

  • การออกกำลังกายช่วยเพิ่มเอ็นดอร์ฟิน โกรทฮอร์โมน และปรับอินซูลินให้สมดุล ควรออกกกำลังกายอย่างน้อยสัปดาห์ละ 150 นาที

ตรวจสุขภาพและระดับฮอร์โมนเป็นประจำ

  • โดยเฉพาะเพศหญิงวัย 35 ปีขึ้นไป หรือผู้มีอาการผิดปกติ เช่น นอนไม่หลับ รอบเดือนไม่ปกติ น้ำหนักเปลี่ยนเร็ว หรือวัยหมดประจำเดือน ควรตรวจวัดระดับฮอร์โมน


ช้อปแพ็กเกจวัคซีนตรวจวัดระดับฮอร์โมนราคาพิเศษจากโรงพยาบาลในเครือ BDMS พร้อมส่วนลด On Top ได้ที่นี่

คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับฮอร์โมน

1. ฮอร์โมนส่งผลกับสุขภาพจิตไหม?

ฮอร์โมนส่งผลต่อสุขภาพจิตอย่างมากเนื่องจากเป็นสารเคมีมีบทบาทในการควบคุมอารมณ์ พฤติกรรม การนอนหลับ และการจัดการกับความเครียดในชีวิตประจำวัน หากฮอร์โมนไม่สมดุล อาจนำไปสู่ปัญหาสุขภาพจิต เช่น วิตกกังวล ซึมเศร้า หงุดหงิดง่าย หรืออารมณ์แปรปรวนได้

2. ยาปรับฮอร์โมนยี่ห้อไหนดี?

วิธีการปรับฮอร์โมนให้สมดุลนั้นควรเน้นที่การดูแลสุขภาพร่างกายโดยรวมให้แข็งแรง รับประทานอาหารมีประโยชน์ ออกกำลังกาย หลีกเลี่ยงความเครียด และพักผ่อนให้เพียงพอ แต่กรณีที่จำเป็นต้องได้รับยาควรปรึกษาแพทย์เพื่อวินิจฉัยอีกครั้งเนื่องจากร่างกายแต่ละคนต้องการฮอร์โมนที่แตกต่างกันไป

เมื่อพบฮอร์โมนผิดปกติต้องรีบตรวจ

เมื่อฮอร์โมนไม่สมดุลอาจส่งผลกระทบทั้งทางร่างกาย จิตใจ อารมณ์ และคุณภาพชีวิต หากสงสัยว่าร่างกายเกิดความผิดปกติควรปรึกษาแพทย์เพื่อตรวจระดับฮอร์โมนและรับการดูแลอย่างเหมาะสม

 

ช้อปแพ็กเกจสุขภาพได้เลยที่ Health Plaza รวมแพ็กเกจตรวจสุขภาพมาตรฐาน BDMS สะดวก ใช้งานง่าย พร้อมส่วนลด On Top 

 

สอบถามเพิ่มเติม Line Official : @healthplaza

 

Content powered by BeDee Expert

เรียบเรียงโดย

กรวรรณ ใจซื่อกุล

References 


West, M. (2023, October 27). Mood changes: Are they mental or hormonal?. Medical News Today. https://www.medicalnewstoday.com/articles/changes-in-mood-mental-or-hormonal

What are hormones? Types, function, and research. (n.d.). Exeltis. https://exeltis.com/sumtrial/category/blog/what-are-hormones-types-function-and-research/

Hoffman, M. & Key, AP. (2024, August 5). Estrogen and women’s emotions. WebMD. https://www.webmd.com/women/estrogen-and-womens-emotions

บทความที่เกี่ยวข้อง

Disclaimer: ข้อมูลในบทความนี้เป็นเพียงการให้ข้อมูลทั่วไป ไม่สามารถทดแทนการให้คำแนะนำจากบุคลากรทางการแพทย์ได้ โปรดปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนการใช้ยาทุกครั้ง Key Takeaways ภูมิแพ้อาหารแฝงคือภาวะที่ร่างกายมีปฏิกิริยาต่ออาหารบางชนิดแบบล่าช้า แตกต่างจากกา

Disclaimer: ข้อมูลในบทความนี้เป็นเพียงการให้ข้อมูลทั่วไป ไม่สามารถทดแทนการให้คำแนะนำจากบุคลากรทางการแพทย์ได้ โปรดปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนการใช้ยาทุกครั้ง Key Takeaway ไข้หวัดใหญ่สายพันธุ์ A มีความรุนแรงมากที่สุดในกลุ่มไข้หวัดใหญ่ ไข้หวัดใหญ่สายพันธ